Een webtekst met een duidelijke opbouw kun je het beste schrijven volgens het principe van de omgekeerde piramide. Dan weet je zeker dat het belangrijkste bij je lezer binnenkomt.
Terwijl Jan over de klif de diepte in staarde, bedacht hij dat het hem niets meer kon schelen. Had het ding maar niet voor de vijftiende keer moeten weigeren. De vlammen lekten omhoog van de truck die hij zojuist over de rand had geduwd.
In de diepte lekten de vlammen omhoog van de truck die Jan zojuist over de rand had geduwd. Het ding had voor de vijftiende keer geweigerd en hij had het er helemaal mee gehad. Hij staarde de diepte in en bedacht dat het hem niets meer kon schelen.
Wat is de omgekeerde piramide?
De omgekeerde piramide is een veel gehanteerd principe voor onder andere webteksten en persberichten. Hij gaat ervan uit dat lezers bovenaan het artikel nog geïnteresseerd en geconcentreerd zijn, maar dat ze hun interesse en concentratie verliezen naarmate ze vorderen. Dit geldt vooral voor teksten op een beeldscherm, omdat dit type lezen veel meer inspanning kost dan lezen van papier.
Naar het lezen van beeldscherm is veel onderzoek gedaan, maar Jakob Nielsen (2009) wordt beschouwd als de absolute expert op dit gebied. Hij heeft jaren geleden al met een ingenieus systeem gemeten hoe onze ogen bewegen als ze teksten lezen op het internet. Dat blijkt een F-vorm te zijn. We pikken de koppen mee en lezen de eerste regels onder die kop. Daarna scannen we grofweg verder naar de volgende kop en de bijbehorende eerste regels. Onze ogen blijven hangen bij hyperlinks, afbeeldingen en andere opvallende opmaak. Teksten in de rechterkolom trekken ook kort onze aandacht. Op naar de volgende pagina. Zapgedrag.
De vraag is dus eigenlijk: Hoe houd je je lezer vast?
De omgekeerde piramide is daar een goed uitgangspunt voor. Als je je lezer de tekst in weet te trekken door direct en pakkend duidelijk te maken wat het hoofdthema is van jouw tekst, heb je al de helft gewonnen. Daarom moet je beginnen met de kern van je verhaal. Als de lezer dan halverwege afhaakt, heeft hij in ieder geval de essentie meegekregen.
De inleidende regels zijn dus heel belangrijk. Ze wekken bovendien een verwachting voor de rest van het stuk. Lees de teksten 1 en 2 hierboven nog maar eens en stel jezelf daarbij de volgende vraag:
Wat verwacht ik van deze tekst? Welk thema gaat de schrijver verder uitwerken?
Ik weet niet hoe het jou vergaat, maar bij mij werkt het zo:
Na het lezen van tekst 1 verwacht ik dat er een verhaal komt waarin het karakter van Jan centraal staat. Kennelijk is er iets gebeurd waardoor het hem nu niets meer kan schelen.
Na het lezen van tekst 2 verwacht ik een verhaal over zijn truck en de gebeurtenissen die naar deze wanhoopsdaad hebben geleid.
Moet je altijd volgens dit principe schrijven?
Nee, natuurlijk niet. Er zijn geen vastomlijnde regels voor het opbouwen van je tekst, hoogstens handige richtlijnen. Het enige wat telt, is dat jij bereikt met je tekst wat je wilt bereiken.
Je moet je realiseren dat lezers je eerste alinea goed lezen en vervolgens gaan scannen. In grove brokken, ook dat nog. Ze scannen wel door tot het einde van je pagina, maar dat is meer uit gemak: “Zou daar een samenvatting staan? Of een verrassende conclusie? Dat scheelt me een hoop leeswerk.”