Je rijdt in een lekker vaartje op een 80-kilometerweg en ineens zie je in je spiegel zwaailichten. Dan ben je gegarandeerd de sjaak. Vroeger was je dan de pisang, de pineut, de sigaar, de lul en noem maar op. Maar daar is dus sinds een paar jaar de sjaak bijgekomen.
Waar komt de sjaak zijn vandaan? In ieder geval uit de volkstaal. Er zijn een paar mogelijke verklaringen.
Jongerentaal
In jongerentaal is sjaak een ander woord voor lul. Zo is er een jongerenforum waar de vraag gesteld wordt “Hoe lang is jouw sjaak?” De sjaak zijn is hier dus de lul zijn.
In jongerentaal betekent sjaken ook roken en zo kan “je bent de sigaar” omgevormd zijn tot de sjaak.
Jongensnaam
Nog een mogelijke verklaring komt uit de jongensnaam Sjaak. Vroeger een gewone jongensnaam die redelijk vaak voorkwam. Tegenwoordig noemt vrijwel niemand zijn zoon nog zo. Wel Jacques natuurlijk. Sjaak is een naam die vraagt om flauwe rijmwoorden. “He sjaak, lelijke draak met je trekhaak.” Je bent de sjaak als je Sjaak heet dus.
Flodder
Verder kan er een link zijn met Sjakie uit de populaire tv-serie Flodder. Sjakie was een welzijnswerker die de gave had om het onheil aan te trekken. Niet voor niets sprak men hem aan met: “Hé Sjakie, ouwe rukker.”
Frans
Ten slotte is er mogelijk een verband met de Franse uitdrukking ‘faire le jacques’ (Van Dale: de hansworst uithangen).
Sjaak van Buren
Sjaak van Buren zou omstreeks 1920, toen een rechter hem met zware straffen dreigde, tegen de rechter hebben gezegd: “Edelachtbare, er is me geen drol aan gelegen.” Hij bedoelde dat het hem niets kon schelen. Het is niet bekend of hij werd veroordeeld, maar als dat wel zo was, was hij met recht de sjaak.
Sjaakvrije werkplek
De naam Sjaak wordt kennelijk ook gebruikt als aanspreektitel voor iemand die iets doet wat onverstandig is. Onveilig werken bijvoorbeeld. Dan kun je gaan streven naar een Sjaakvrije werkplek.
Al met al blijft het vooralsnog gissen.
In ieder geval is het verband met de naam zover verdwenen, dat je sjaak in de sjaak zijn altijd met een kleine letter schrijft.
Bronnen:
Weblog van Marc de Koster
Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal
Van Dale Groot Woordenboek Frans