Koppelteken (verbindingsstreepje)

In het Groene Boekje zijn zo’n 15 pagina’s gewijd aan het verschijnsel koppelteken. Wanneer schrijf je woorden aan elkaar, wanneer los, wanneer met een koppelteken?

Wij hebben de belangrijkste regels hier voor je op een rij gezet. Natuurlijk is dit bij lange na niet compleet, maar hiermee heb je wel de meest voorkomende gevallen te pakken.

1. Gelijkwaardige samenstellingen

Gelijkwaardige samenstellingen bestaan uit woorden van hetzelfde soort (zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord) die in de samenstelling evenveel waard zijn.

2. Ongelijkwaardige samenstellingen

Ongelijkwaardige samenstellingen bestaan uit woorden waarvan één het grondwoord is en de andere daar ondergeschikt aan zijn. Je kunt het bijna altijd horen aan de klemtoon. Is er maar één lettergreep met de klemtoon, schrijf dan het woord helemaal aan elkaar.

Is de betekenis onduidelijk, of is het woord moeilijk leesbaar als je alles aan elkaar schrijft, dan mag je een koppelteken plaatsen.

3. Hoofdwoord met bijzondere bepaling

In het Nederlands kennen we erg veel zogenaamde bijzondere bepalingen. Dat zijn woorden die vóór het hoofdwoord worden geplaatst en daar een extra betekenis aan geven. Een paar voorbeelden zijn interim, assistent, quasi, oud, bijna, niet, non. Deze bepalingen schrijf je allemaal met een koppelteken aan het hoofdwoord.

4. Samenkoppeling

Een samenkoppeling is een reeks woorden die een vast begrip zijn geworden. Je schrijft ze met een koppelteken tussen de losse delen.

Combineer je zo’n samenkoppeling met een ander zelfstandig naamwoord, dan schrijf je dat eraan vast. Ook hier kun je het horen aan de klemtoon: er is er maar één.

5. Klinkerbotsing

Klinkers botsen met elkaar als ze samen een klank vormen die anders wordt uitgesproken dan bedoeld. Daardoor kan verwarring ontstaan. Voorbeelden zijn geupload (eu), beinvloed (ei), skiervaring (ie).

1. Bestaat het woord uit twee losse woorden die een samenstelling vormen, dan schrijf je een koppelteken.
2. Ontstaat er geen verwarring, dan schrijf je gewoon alles aan elkaar.
3. Is het woord geen samenstelling, maar bijvoorbeeld een meervoud of een enkel woord, dan schrijf je een trema.

6. Geografische namen

Er zijn veel aardrijkskundige namen die uit twee delen bestaan. Die schrijf je altijd met een koppelteken, ook als je er een afleiding van maakt.

Let op: apostrof

Géén koppelteken schrijf je als het hoofdwoord een afkorting is die letter voor letter wordt uitgesproken (initiaalwoord) en het totaal is een afleiding.
In plaats daarvan schrijf je dan een apostrof.